Rotterdam

"Als het goed wil komen met de ruimtelijke ordening in Nederland, dan moet de overheid de regie terugnemen," dat stelde SP kandidaat-Tweede Kamerlid Hans van Leeuwen gisteren tijdens een landelijk verkiezingsdebat dat het NAi samen met AIR Rotterdam had georganiseerd. En hij voegde er aan toe dat de overheid 'moet ophouden zich te verschuilen achter Europese aanbestedingsregeltjes" en "zich opnieuw moet ontpoppen als goed opdrachtgever met een visie."

De afgelopen jaren is de overheid buiten spel gezet in tal van ruimtelijke-ordeningsvraagstukken. Beslissingen over wegen, bedrijventerreinen en uitbreidingen van steden zijn gedecentraliseerd naar de lokale overheid. Dat decentraliseren naar lagere overheden, gebeurde in de loop der tijd ook zonder het meegeven van het benodigde geld en expertise. In de tussentijd zijn de diensten op gemeenteniveau vaak verzelfstandigd. Tegelijkertijd zijn verzelfstandigde woningcorportaties zich gaan gedragen als projectontwikkelaars. Resultaat is een verrommeld landschap met leegstaande bedrijventerreinen, een terreur aan recreatiewoningen en steeds verdere aantasting van het Groene Hart. Van Leeuwen: "Hoe kan het gebeuren dat in de nieuwbouwwijk Leidsche Rijn gewacht wordt met het aanleggen van openbaar vervoer totdat iedereen uit nood al een tweede auto heeft gekocht?"

Met een zogenaamde openruimteheffing zou de bebouwing van groen buiten de gemeentegrenzen beperkt kunnen worden. Zo zouden afzonderlijke gemeentes beter gaan nadenken of ze allemaal hun eigen bedrijventerrein moeten willen hebben. Ongeveer tien procent van de kantoren staat leeg, dus de vraag dringt zich op of meer groen verkwanseld moet worden. Deze heffing is niet echter niet afdoende: wie kan betaalt de heffing en bouwt rustig verder. Van Leeuwen: "Het Groene Hart is allang niet groen meer en met de nota's die er de afgelopen jaren over zijn verschenen om het te behouden, kan je het resterend stuk plaveien."

Een andere manier om de aantasting van het groen tegen te gaan, is het zogenaamde 'verdichten' of 'inbreiden': het dichter, hoger bouwen in de gemeente, zodat aan de randen niet hoeft te worden uitgebreid met nieuwe woonwijken. Berekeningen geven aan dat dat nog 60 procent extra gebouwen kan opleveren en die ruimte zal vooral in de bestaande steden gevonden worden. Hiervoor geschikt zijn de enorme ruimtes die er vaak zijn langs het spoor. Van Leeuwen: "Maar deze terreinen zijn goeddeels in handen van Prorail, dus op die plekken mis je dan ook de regie."