Rotterdam

De Koerden, zegt Zihni Özdil, docent aan de Erasmus Universiteit, zijn een voorbeeld voor de 'Arabische Lente'. Al vele decennia strijden Koerden in Turkije, Syrië, Irak en Iran voor gelijke rechten en erkenning; tegen onderdrukking. De SP organiseerde zondag 29 april samen met Koerdische organisaties een discussie in Rotterdam onder de noemer: 'Koerdistan: droom of realiteit?' SP-Kamerlid Harry van Bommel nam deel aan het debat.

In de westerse massamedia wordt de Koerdische kwestie meestal gelijkgesteld met de strijd van terreurbeweging PKK. In Turkije, stelt Özdil, is de politieke elite blij met elke aanslag van de PKK. Aanslagen bieden de Turkse staat de gelegenheid op te treden met bombardementen, repressie, marteling en het opsluiten van vreedzaam demonstrerende volwassenen, kinderen en van journalisten die 'de Turkse staat beledigen', omdat zij de mensenrechten aankaarten.

Juist met vreedzame protesten kan de Turkse staat niet omgaan, zegt Özdil. Het militaire regime zelf radicaliseerde in de jaren tachtig met staatsterrorisme het Koerdisch activisme. In reactie op grootscheeps geweld en gruwelijke wreedheden ging de PKK na 1984 over tot het plegen van terreuraanslagen.

'Uw land is een voorbeeld voor velen,' zei koningin Beatrix vorig weekend tegen de Turkse president Gül. Maar is Turkije een voorbeeld, als het duizenden demonstranten en honderden gevangenen vastzet en is veroordeeld in rapporten van Amnesty en Human Rights Watch? Latif Tali, namens de Federatie Koerden Nederland: 'Dat betreur ik. Het is ook mijn koningin.' Ook de Europese Unie wil de Turkse staat, met zijn groeiende invloed in de regio, niet voor het hoofd stoten.

Ongunstige beeldvorming over de Koerden (in het westen en in Turkije) bleek een heet hangijzer in de discussie. Koerdische mensenrechten blijven onderbelicht in de media. Een algemene boodschap van 'gerechtigheid, mensenrechten en zelfbeschikking voor de Koerden' blijkt moeilijk om te zetten in voor journalisten makkelijk te verteren nieuwsberichten. Annegriet Wietsma, maker van de film Sozdar over de Koerdische Nuriye Kesbir, benadrukt het belang van een slimme omgang met de media. Ondertussen blijkt uit onderzoek dat - terwijl de meeste Koerden heel tevreden zouden zijn met regionale autonomie - de meeste Turken juist denken dat zij streven naar afscheiding in een zelfstandige staat. Propaganda op Turkse televisiezenders speelt een belangrijke rol.

Kamerlid Harry van Bommel maakte in januari namens de SP met fractie-assistent Van Dort een reis naar het Koerdische noorden van Irak, oftewel Zuid-Koerdistan. De reis ging over diplomatieke en economische relaties met Nederland en erkenning van de genocide op de Koerden in de jaren tachtig (door het regime van Saddam Hoessein, ooit door de VS geïnstalleerd). 'Het Koerdische volk is het grootste volk zonder eigen land.' Volgens Van Bommel hebben de Koerden in het Midden-Oosten het tegenwoordig 'per saldo het beste' in Irak. In dat land werd hem gevraagd of hij de Koerden zou steunen als ze in Noord-Irak de onafhankelijkheid zouden uitroepen. 'Beter van niet,' zegt Van Bommel, 'laten we de Koerden de ellende besparen van een nieuw conflict met de Iraakse staat.'

Begin maart heeft Harry van Bommel samen met Sadet Karabulut ook een reis gemaakt naar Koerdistan in Oost-Turkije. Zij bezochten daar de plaatsen Diyarbakir en Tunceli, ook wel bekend als Dersim en spraken daar over de mensenrechten en het Koerdische vraagstuk dat de hele politiek overheerst. Eén van de vragen was hoe het toch kan dat er zo weinig financiële steun vanuit de EU Koerdistan bereikt. Immers, regio’s waar mensen minder dan 75 procent van het gemiddeld inkomen per hoofd van de bevolking verdienen, moeten voorrang krijgen bij de besteding van de fondsen uit de EU. Toch kwam er in Dersim nauwelijks geld van de EU binnen. Van Bommel beloofde dat dus nog eens goed uitzoeken. Verder blijft Van Bommel protesteren tegen het gemak waarmee Turkije gekozen volksvertegenwoordigers van Koerdische partijen gevangen zet. 'Op die wijze komt er nooit een vreedzame oplossing van het Koerdisch vraagstuk. Turkije zal veel meer zijn best moeten doen om de rechtsstaat en de democratie te versterken. Anders kan het land toetreding tot de EU wel vergeten.'

Lees het reisverslag van Harry en Sadet